Ten malowniczy zielony zakątek Chorzowa uznany decyzją Rady Miasta Chorzów 27 grudnia 2001 r. za zespół przyrodniczko-krajobrazowy „Uroczysko Buczyna” , leży na południowo-zachodnim krańcu miasta, granicząc od południa i zachodu z Rudą Śląską, a od wschodu z Katowicami.
Jego powierzchnia wynosi 65,32 ha gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa, będących w zarządzie Nadleśnictwa Katowice. Swoją nazwę zawdzięcza występującemu jedynie w tej części miasta dobrze wykształconemu zbiorowisku kwaśnej buczyny niżowej wraz z zachowanym starym drzewostanem w ilości ok. 300 drzew o rozmiarach powyżej 200 cm w obwodzie, w tym ponad 20 drzew o wymiarach kwalifikujących je za pomnikowe.
Są to m.in. buk pospolity, olsza czarna, grab pospolity, czy klon jawor, których obwód waha się od 238 cm do 382 cm. Ilość drzewostanu stopniowo ulega redukcji przez naturalne obumieranie, co widoczne jest przede wszystkim nad zalewiskiem powstałym w wyniku pozyskiwania węgla kamiennego przez kopalnię KWK Wujek „Ruch Śląsk”, z którego wody wystają liczne uschłe konary drzew.
Obszar ten leży również w obrębie dorzecza rzeki Odry z prawobrzeżnym jej dopływem, rzeką Kłodnicą. Pomimo tego obszar ten charakteryzuje się dużą bioróżnorodnością, gdzie zachowały się fragmenty naturalnego lasu, a także bogactwem flory i fauny z wieloma rzadkimi i chronionymi gatunkami. Jest to zjawisko unikatowe nie tylko w naszym mieście, regionie, Polsce, ale także i w Europie.
Prawie cały teren zespołu to roślinność leśna poza zalewiskiem i dopływającym do niego potoków, a urozmaicona rzeźba terenu i zróżnicowanie siedlisk pozwala na wyodrębnienie w zespole aż pięciu zbiorowisk leśnych: olsu porzeczkowego, kontynentalnego boru mieszanego, grądu subkontynentalnego, łęgu jesionowo-olszowego oraz kwaśnej buczyny niżowej. Właśnie ta buczyna jest najlepiej zachowanym i najcenniejszym przyrodniczo zbiorowiskiem uroczyska. Jest to zróżnicowany drzewostan, którego stare egzemplarze sięgają 120, a w niektórych przypadkach nawet ponad 150 lat.
Na omawianym terenie badania florystyczne wykazały występowanie ponad 140 gatunków roślin naczyniowych, z czego ściśle chronione są: pokrzyk wilcza jagoda, kruszczyk szerokolistny, grzyb sromotnik bezwstydny, a częściowej ochronie podlega: kruszyna pospolita i kalina koralowa. Zobaczymy tu również gatunki bardzo rzadkie tj. czartawa drobna, cienistka trójkątna, gruszyczka jednostronna i mniejsza, zachyłka oszczepowata, rdestnica pływająca, gwiazdnica bagienna, wiąż szypułkowy, czy pływacz, a także gatunki występujące tylko w Chorzowie lub sporadycznie w innych rejonach.
Do nich zaliczymy: trzcinnik leśny i orzęsiony, rzeżusznik Hallera (gęsiówka), turzyca palczasta i długokłosa, śledziennica skrętolistna, czartawa pospolita, gajowiec żółty, kokoryczka wielokwiatowa, starzec jajowaty, czy jeżogłówka gałęziasta. Ważnym elementem zwiększającym bioróżnorodność lasu są powalone kłody, połamane konary, a także martwe pnie tworzące naturalne siedliska i bazy pokarmowe dla licznie żyjących tu organizmów, a zwłaszcza grzybów, owadów, czy ptaków.
Równie bogaty w zespole jest świat fauny, głównie kręgowców reprezentowany przez 60 gatunków ptaków, w tym 54 gatunki chronione, a także 38 gatunków ptaków lęgowych. Są to m.in.: krzyżówka, czapla siwa, cyraneczka, myszołów, jastrząb, grzywacz, krogulec, puszczyk, dzięcioł czarny i zielonosiwy, dzięcioł duży i średni, strzyżyk, rudzik, kos, sójka, gąsiorek, zaganiacz, jarzębatka, muchołówka szara i żółta, bogatka, kowalik, szpak, zięba, szczygieł, gil czy jemiołuszka.
Z pozostałych kręgowców (ssaków) zobaczyć możemy m.in.: ryjówkę aksamitną, jeża wschodniego, mysz zaroślową i leśną, nornicę rudą, wiewiórkę pospolitą, zające szaraki, sarny, dziki, łasice, kunę, lisy, jelenie a także nietoperze. Z płazów ropuchę szarą, żabę trawną i wodną, a jedynym przedstawicielem gadów, rzadkim i chronionym jest padalec. Zaobserwować możemy również niezliczoną ilość zwierząt bezkręgowych m.in. ślimaki zaroślowe, ważki, muchówki, błonkówki, chrząszcze, motyle.
Spacery po zespole ułatwiają wytyczone ścieżki, a także zielony pieszy szlak turystyczny im. 25-lecia PTTK liczący 115 km i biegnący w pętli od Chorzowa przez m.in. Siemianowice Śląskie, Czeladź, Będzin, Dąbrowę Górniczą, Sosnowiec, Jaworzno, Mysłowice, Katowice, Rudę Śląską, aby ponownie wejść na teren Chorzowa.
Tekst i foto: Adam Lapski
